Ο χρόνιος αυχενικός πόνος αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, κατάσταση η οποία προκαλεί αρκετά σημαντικά κοινωνικό – οικονομικά προβλήματα (Cote et al., 1998). Το 2002 στις ΗΠΑ, οι χαμένες εργατοώρες, το κόστος θεραπειών, η φαρμακευτική αγωγή, τα χειρουργεία και η ανικανότητα εξαιτίας του αυχενικού πόνου κοστολογήθηκαν περίπου με 70 δις δολάρια. Μετά τον σακχαρώδη διαβήτη, τα καρδιολογικά προβλήματα και την οσφυαλγία, ο χρόνιος αυχενικός πόνος θεωρείται η πιο πολυδιάστατη και συγχρόνως δυσάρεστη κατάσταση στους βιομηχανικούς και ανεπτυγμένους πληθυσμούς (Nachemson et al., 2000). 7 στους 10  ανθρώπους κάποια στιγμή θα εμφανίσουν πόνο στην περιοχή του αυχένα (Hagg - Jhonson et al., 2008). Κοινωνικό – οικονομικοί και δημογραφικοί παράγοντες όπως μεγάλη ηλικία, φύλο και οικογενειακή κατάσταση σχετίζονται με την εμφάνιση πόνου (Stranjalis et al., 2011). Στις γυναίκες ειδικότερα, ο χρόνιος αυχενικός πόνος συνδυάζεται με ψυχομετρικούς παραμέτρους, όπως το άγχος. Οι Falla, Gwendole, Dall’ Alba, Rainoldi και Merletti (2003) ανέφεραν ως πιθανή αιτία εμφάνισης αυχενικού πόνου τη μυϊκή αδυναμία στην αυχενική μοίρα. Ο Palmer et al., (2001) υποστηρίζουν ότι τα άτομα που εργάζονται σε γραφείο και εκτελούν επανειλημμένα κάμψη της αυχενικής μοίρας εμφανίζουν δυσλειτουργίες στην περιοχή, ενώ, οι Viikari – Ju (2001) υποστήριξαν ότι σημαντική επιδείνωση των συμπτωμάτων παρουσιάζουν τα άτομα που εργάζονται με τα άνω άκρα επάνω από το επίπεδο των ώμων για περισσότερο από μια ώρα την ημέρα. Το επάγγελμα φαίνεται να παίζει σπουδαίο ρόλο στην εμφάνιση αυχεναλγίας, αφού ελαιοχρωματιστές, οδοντίατροι, κρεοπώλες, νοσηλευτές και τραπεζικοί υπάλληλοι, αναφέρουν ενοχλήσεις σε μεγάλη ένταση πολλές φορές μέσα στο χρόνο (Κραβαρίτης., 2009).

Η έννοια και το νοσολογικό περιεχόμενο του αυχενικού συνδρόμου δεν έχει καθοριστεί με σαφήνεια μέχρι σήμερα, γιατί είναι αδύνατη μία ακριβής διάγνωση στην πλειονότητα των ασθενών με δυσλειτουργία στην αυχενική μοίρα (McKenzie., 1990). Το αυχενικό σύνδρομο αποτελεί ένα σύνολο συμπτωμάτων, η αιτία των οποίων εντοπίζεται κυρίως στην ινιο-αυχενο-ωμική περιοχή, αλλά μπορεί να προέρχεται και από άλλες περιοχές του σώματος όπως το κεφάλι, το θώρακα ή άλλα σημεία της σπονδυλικής στήλης. Εκδηλώνεται με ένα ή περισσότερα συμπτώματα όπως πόνο, μυϊκό σπασμό, ύπαρξη επώδυνων ευαίσθητων σημείων, κεφαλαλγία, οπτικές ή ακουστικές διαταραχές, αιμωδίες στα άνω άκρα, περιφερικά άλγη, ζάλη, ίλιγγο, ναυτία, εμετό, διαταραχές ψυχοσύνθεσης και συμπεριφοράς, πόνο μπροστά στον τράχηλο και δυσκαταποσία (Croft, Lewis & Hannaford, 2003). Το αυχενικό σύνδρομο σε γυναίκες ηλικίας 35 έως 74 είναι η πιο συχνή αιτία επίσκεψης σε φυσιάτρους (Rekola, Keinanen - Kiukaanniemi & Takala, 1993). Η αντιμετώπιση γίνεται με συμβατικές θεραπείες, όπως είναι η φαρμακευτική αγωγή με αναλγητικά και αντιφλεγμονώδη, ξεκούραση ή πιο ενεργητικές μεθόδους, όπως επίσκεψη σε φυσικοθεραπευτή ή χειροπρακτικό (Borghouts et al., 1999). Οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας συστήνουν στους ασθενείς με πόνο στην αυχενική ή την οσφυϊκή μοίρα να προτιμούν ενεργητικά προγράμματα αποκατάστασης όπως κινησιοθεραπεία, θεραπευτική άσκηση, φυσικοθεραπεία, χειροπρακτική, παρά την φαρμακευτική αντιμετώπιση και την ανάπαυση (Van der Weide et al., 1997; Malmivaara et al., 1995; Karjalainen et al., 2001; Guzman et al., 2001; Koes et al., 2001; Bigos et al., 1994; Symonds et al., 1995). Σύμφωνα με τους Mossberg και Farland (1995), το 26% των ασθενών που καταφεύγουν για θεραπεία σε φυσικοθεραπευτήριο, είναι άτομα με δυσλειτουργίες της αυχενικής μοίρας. Το 1991, το 7% των υπαλλήλων γραφείου στις Η.Π.Α, που χρειάστηκαν φυσικοθεραπεία ήταν για δυσλειτουργίες της αυχενικής μοίρας (Jette et al., 1998). Για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του αυχενικού συνδρόμου οι μέθοδοι, που χρησιμοποιούνται ευρύτερα από τους φυσικοθεραπευτές, περιλαμβάνουν εργονομική εκπαίδευση, συμβουλευτική, θεραπευτικές ασκήσεις, ασκήσεις ενδυνάμωσης, τεχνικές κινητοποίησης και μέσα φυσικοθεραπείας όπως θερμοθεραπεία και ηλεκτροθεραπεία (David, Modi, Aluko, Robertshaw & Farebrother, 1998). Αξιόπιστες έρευνες απέδειξαν ότι οι ενεργητικές ασκήσεις έχουν θετική επίδραση στην ένταση του αυχενικού πόνου (Jordan et al., 1998; Levoska et al., 1993; Vasseljien et al., 1995). Ευεργετική επίδραση είχε και η ενεργητική φυσικοθεραπεία, η χρήση ηλεκτρομαγνητικών πεδίων, η κινητοποίηση και οι χειρισμοί (Aker et al., 1996; Kjellman et al., 1999). Ασθενείς με χρόνιο πόνο στην αυχενική μοίρα, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε φυσικοθεραπεία εμφάνισαν σαφή βελτίωση όλων των παραμέτρων του ερωτηματολογίου της αντιλαμβανόμενης ποιότητας ζωής ως προς την υγεία (SF-36), σε σύγκριση με τους ασθενείς που δε συμμετείχαν σε κάποιο πρόγραμμα (Freburger, Carey & Holmes, 2006). Σήμερα όλες οι μέθοδοι αντιμετώπισης του αυχενικού συνδρόμου που χρησιμοποιούνται από τους φυσικοθεραπευτές αποβλέπουν στην ταχύτερη επιστροφή του ασθενή στην εργασία του, στην ανακούφιση από τον πόνο, στη βελτίωση της κινητικότητας της αυχενικής μοίρας, στην πρόληψη επιδείνωσης της κατάστασης και στην αποφυγή πρόκλησης αναπηρικής συμπεριφοράς στον ασθενή (Guzman et al., 2001; Schonstein et al., 2003; Fairbank et al., 2005; Rivero-Arias et al., 2005; Karjalainen et al., 2001). Η χρήση της Διαθερμίας Μικροκυμάτων, αποδείχτηκε ότι μειώνει τον πόνο, επιταχύνει την απορρόφηση των οιδημάτων στο υποξύ και χρόνιο στάδιο και την αποκατάσταση των ιστών που έχουν υποστεί φλεγμονή (Goats, 1989). Η εφαρμογή της αυξάνει την αιματική ροή, ανεβάζει την τοπική θερμοκρασία των ιστών, αυξάνει τη θρέψη και την παροχή οξυγόνου στους ιστούς και ενισχύει την απομάκρυνση των προϊόντων του μεταβολισμού (Rennie & Michlovitz, 1996). Τα υπέρηχα κύματα χρησιμοποιούνται ως ένα μέσο φυσικοθεραπείας σε πολλές περιπτώσεις για δυσλειτουργίες των μαλακών ιστών. Όταν διεισδύουν στο σώμα ασκούν επίδραση στα κύτταρα και στους ιστούς μέσω θερμικών και μη θερμικών μηχανισμών. Αυτά διαφέρουν από την επιπολής θερμότητα, επειδή θερμαίνουν βαθύτερους ιστούς όταν χρησιμοποιηθούν στην κατάλληλη συχνότητα και ένταση (Baker, Robertson & Duck, 2002; Kitchen & Partridge, 1992). To T.E.N.S (Διαδερμική Ηλεκτρική Νευρική Διέγερση) χρησιμοποιείται για ν' αντιμετωπίσει ένα σύνολο από επώδυνες καταστάσεις. Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται από τη σωστή τοποθέτηση των ηλεκτροδίων, τη χρονιότητα της πάθησης και τη δοσολογία της έντασης. Γενικά εφαρμόζεται σε καταστάσεις χρόνιου πόνου και συνήθως δεν ενδείκνυνται για το οξύ στάδιο (Mark & Ghazala, 2003). Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η αντιμετώπιση του αυχενικού συνδρόμου θα πρέπει να γίνει με χειροπρακτική, γιατί βελτιώνεται η μυϊκή αντοχή, το εύρος κίνησης και ενθαρρύνεται ο ασθενής να συμμετέχει ενεργά στην αποκατάσταση της υγείας του. Οι ίδιοι αποφεύγουν τη χρήση μηχανικών μέσων θεραπείας, γιατί πιστεύουν ότι ενθαρρύνουν την παθητικότητα, την αδράνεια και την αναπηρική συμπεριφορά (Bronfort et al., 2001). Αν και τα τελευταία χρόνια οι επισκέψεις σε χειροπρακτικούς αυξήθηκαν σημαντικά, ωστόσο πολύ λίγες έρευνες τεκμηρίωσαν επιστημονικά την αποτελεσματικότερη επίδραση της χειροπρακτικής σε σύγκριση με τις άλλες μεθόδους θεραπείας όπως θερμοθεραπεία, ηλεκτροθεραπεία και θεραπευτική άσκηση (Jordan et al., 1998).

Σε οξύ αυχενικό πόνο, οι Nordermar και Thomer (1997), διαπίστωσαν ότι η παρέμβαση με θεραπευτικές ασκήσεις δεν είχε καλύτερα αποτελέσματα από τη θεραπεία με TENS. Οι Hoving et al., (2002), υποστήριξαν ότι τα άτομα που συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα φυσικοθεραπείας, παρουσίασαν σημαντική μείωση στην αίσθηση του πόνου και της δυσλειτουργίας και σημαντική βελτίωση της λειτουργικότητάς τους. Σημαντική μείωση του πόνου, αύξηση της ελαστικότητας των μυών και βελτίωση του εύρους κίνησης του αυχένα διαπίστωσαν οι Dziedzic et al., (2004), μετά από την εφαρμογή δύο διαφορετικών προγραμμάτων αποκατάστασης, από τα οποία το ένα περιλάμβανε θεραπευτικές ασκήσεις και χειροπρακτική και το άλλο συνδύαζε θεραπευτικές ασκήσεις με θερμοθεραπεία (διαθερμία βραχέων κυμάτων). Μία πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση, η οποία αναφέρονταν σε ατομικά προγράμματα άσκησης, τα οποία περιλάμβαναν ασκήσεις ισχυροποίησης και διάτασης των μυών του αυχένα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτά προσέφεραν ανακούφιση από τον πόνο και βελτίωση της λειτουργικότητας των ασθενών (Hayden, van Tulder & Tomlinson, 2005). Μακροπρόθεσμα οφέλη για τους ασθενείς που βρίσκονταν στο υποξύ και στο χρόνιο στάδιο είχαν και τα προγράμματα άσκησης, που βασίζονταν στις βασικές αρχές της φυσικής ιατρικής και αποκατάστασης, δηλαδή ενδυνάμωση των αυτοχθόνων μυών, αύξηση εύρους κίνησης όλων των αρθρώσεων και βελτίωση της ελαστικότητας των μυών (Klaber, Torgerson & Bell-Syer. 1999).

Οι ασθενείς με αυχενικό πόνο έχουν άμεση ανάγκη από συμμετοχή σε προγράμματα αποκατάστασης, γιατί επηρεάζεται σημαντικά αφενός η απόδοσή τους στην εργασία, στο σπίτι και αφετέρου οι κοινωνικές τους δραστηριότητες. Τα θετικά αποτελέσματα των προγραμμάτων αποκατάστασης εξαρτώνται από τον αριθμό των συνεδριών, τη συχνότητα εφαρμογής αλλά και τη διάρκειά τους. Όλα τα προγράμματα αποκατάστασης που εφαρμόστηκαν είχαν θετικά αποτελέσματα με ελαφρά υπεροχή αυτών της φυσικοθεραπείας (σύνθετο πρότυπο). Επιβεβαιώθηκε η ανάγκη για την εφαρμογή εξατομικευμένων προγραμμάτων αποκατάστασης και αναδείχθηκε η αναγκαιότητα αναζήτησης αποδοτικότερων προγραμμάτων, τα οποία θα είναι προσαρμοσμένα και χρήσιμα για τους ασθενείς με σκοπό τα άμεσα, αλλά και τα μακροπρόθεσμα οφέλη. Τα σύνθετα μοντέλα αποκατάστασης (φυσικοθεραπεία) έχουν μεγαλύτερη επίδραση από τη θεραπευτική άσκηση, η οποία με τη σειρά της είναι αποτελεσματικότερη από την παθητική φυσικοθεραπεία (θερμοθεραπεία, ηλεκτροθεραπεία). Ο θεραπευτής δεν πρέπει ποτέ να ξεχνά ότι όσο αποτελεσματικές και να αποδειχτούν οι τεχνικές και τα μοντέλα αποκατάστασης, η πρακτική τους εφαρμογή σε κάθε ασθενή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, διότι στην θεωρία και στην έρευνα θεραπεύεται η ασθένεια, ενώ στην πράξη θεραπεύεται ο ασθενής με τα συμπτώματά του.

Βιβλιογραφία

Aker, P., Gross, A., Goldsmith, C. & Peloso, P. (1996). Conservative management of mechanical neck pain: systematic overview and meta-analysis. British Medical Journal, 313, 1291-1296.

Baker, K., Robertson, V. & Duck, F. (2001). A review of therapeutic ultrasound: Biophysical effects. Physical Therapy, 7, 1351-1358.

Borghouts, J., Janssen, H., Koes, B., Muris, J., Metsemakers, J. & Bouter, L. (1999). The management of chronic neck pain in general practice. A retrospective study. Scandinavian Journal Health Care. 17, 215-220.

Cote, P., Cassildy, JD. & Carroll, L. (2000). The factors associated with neck pain and its related disability in the Saskatchewan population. Spine, 25, 1109-1117.

Croft, P., Lewis, M. & Hannaford, P. (2003). Is all chronic pain the same? A 25-year followup study. Pain, 105, 309-317.

David, J., Modi, S., Aluko, AA., Robertshaw, C. & Farebrother, J. (1998). Chronic neck pain: a comparison of acupuncture treatment and physiotherapy. British Journal of Rheumatology, 37, 1118-1122.

Dziedzic, K., Hill, J., Lewis, M., Sim, J., Daniels, J. & Hay, E. (2005). Effectiveness of manual therapy or pulsed shortwave diathermy in addition to advice and exercise for neck disorders: A pragmatic randomized controlled trial in physical therapy clinics. Physical Therapy, 2, 241-222.

Fairbank, J., Frost, H., Wilson-MacDonald, J., Yu, L., Barker, K. & Collins, R. (2005). Randomised controlled trial to compare surgical stabilisation of the lumbar spine with an intensive rehabilitation programme for patients with chronic low back pain: the MRC spine stabilisation trial. BMJ, 330, 1239.

Falla, D., Gwendolen, J., Dali’ Alba, P., Rainoldi, A. & Merletti, R. (2003). An electromyographic analysis of the deep cervical flexor muscles in performance of craniocervical flexion. Physical Therapy, 10, 899-905.

Freburger, JK., Carey, TS. & Holmes, GM. (2006). Effectiveness of physical therapy for the management of chronic spine disorders: A propensity score approach. Physical therapy, 86,381-394.

Goats, GC. (1989). Continuous short-wave (radiofrequency) diathermy. British Journal of Sports Medicine. 23, 123-127.

Guzman, J., Esmail, R., Karjalainen, K., Malvivaara, A., Irvin, E. & Bombardier, C. (2001). Multidisciplinary rehabilitation for chronic low back pain: systematic review. BMJ, 322, 1511-1516.

Hayden, JA., van Tulder, MV. & Tomlinson, G. (2005). Systematic review: strategies for using exercise therapy to improve outcomes in chronic low back pain. Ann International Medicine, 142,776-785.

Hoving, JL., Gross, AR., Gasner, D., Kay, T., Kennedy, C. & Hondras, MA. (2001). A critical apprasial of review articles on the effectiveness of conservative treatment for neck pain. Spine, 26, 196-205.

Jette, AM. & Davis, KD. (1991). A comparison of hospital based and private outpatient physical therapy practises. Physical Therapy, 71, 366-381.

Jordan. A., Bendix, T., Nielsen, H., Hansen, FR., Hest, D. & Winkel, A. (1998). Intensive training physiotherapy or manipulation for patients with chronic neck pain . A prospective, singleblinden, randomized clinical trial. Spine, 23, 311-319.

Karjalainen, K., Malmivaara, A., Van Tulder, M., Roine, R., Jauhiainen, M., Hurri, H. & Koes, B. (2001). Multidisciplinary biopsychosocial rehabilitation for subacute low back pain in working-age adults: a systematic review within the framework of the Cochrane
Collaboration Back Review Group. Spine, 26, 262-269.

Karjalainen, K., Malmivaara, A., Van Tulder, M. et al. (2001). Multidisciplinary biopsychosocial rehabilitation for neck and shoulder pain among working age adults: a systematic review within the framework of the Cochrane Collaboration Back Review Group. Spine, 26, 174-181.

Kitchen, S. & Partridge, C. (1992). Review of shortwave diathermy continuous and pulsed patterns. Physiotherapy, 78, 243-252.

Kjellman, G., Skargren, E. & Oberg, B. (1999). A critical analysis of randomized clinical trials on neck disorders and treatment efficacy. A literature review. Scandinavian Journal Rehabiltation Medicine, 31, 139-152.

Klaber, M., Torgerson, D. & Bell-Syer, S. (1999). Randomised controlled trial of exercise for low back pain: clinical outcomes, costs and preferences. British Medical Journal, 319, 279-283.

Levoska, S. & Keinanen-Kiukaanniemi, S. (1993). Active or passive physiotherapy for occupational cervicobrachial disorders? A comparison of two treatment methods with a 1-year follow-up. Physical Medicine Rehabilitation, 74, 425-430.

Mark. J. & Ghazala, T. (2003). An investigation into the analgesic effects of interferential currents and Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation on experimentally induced ischemic pain in otherwise pain-free volunteers. Physical Therapy, 3, 208-223.

McKenzie R. (1990). The cervical and thoracic spine mechanical diagnosis and therapy. New Zealand Spinal Publications Ltd.

Mossberg, K. & McFarland, C. (1995). Initial health status of patients at outpatient physical therapy clinics. Physical Therapy, 75, 1043-1051.

Rekola, KE., Keinanen-Kiukaanniemi, S. & Takala, J. (1993). Use of primary health services in sparely populated county districts by patients with musculoskeletal symptoms: Consultations with a physician. Journal of Epidemiology Community Health, 47, 153- 157.

Rennie, GA. & Michlovitz, SL. (1996). Biophysical principles of heating agents. In: Michlovitz SL. Thermal Agents in Rehabilitation, 3rd ed. Philadelphia, Pa: FA Davis CO.

Rivero-Arias, O., Campbell, H., Gray, A., Fairbank, J., Frost, H. & Wilson-MacDonald, J. (2005). Surgical stabilisation of the spine compared with a programme of intensive rehabilitation for the management of patients with chronic low back pain: cost utility analysis based on a randomized controlled trial. BMJ, 330, 1239.

Schonstein, E., Kenny, D., Keating, J., Koes, B. & Herbert, R. (2003). Physical conditioning programms for workers with back and neck pain: a Cochrane systematic review. Spine, 28,391-395.

Vasseljien, O., Merk-Johansen, B. & Westgaard R. (1995). The effect of pain reduction on perceived tension and EMG-recorderd trapezius muscle activity in workers with shoulder and neck pain. Scandinavian Journal of Rehabilitation Medicine, 27, 243-252.

Viljianen, M., Malmivaara, A., Jukka, U., Rinne, M., Palmroos, P. & Laippala, P. (2003). Effectiveness of dynamic muscle training relaxation training or ordinary activity for chronic neck pain: randomised trial. British Medical Journal, 327, 1-5.